Jane Eyre, ailesini küçük yaşta kaybetmiş, soğuk ve sevgisiz bir ortamda, teyzesinin evinde büyümeye çalışan bir kız çocuğudur. Reed ailesi tarafından hor görülür, özellikle kuzeni John’un zorbalığı ve Bayan Reed’in ilgisizliği, Jane’in çocukluğunu derin bir yalnızlıkla kuşatır. "Kırmızı Oda"da cezalandırıldığı sahne, onun dış dünyadan koparıldığı, toplumun dışında bırakıldığı anlardan biridir. Bu sahne aynı zamanda Jane’in psikolojik derinliğinin başladığı yerdir — haksızlık karşısında sessiz kalamayan bir ruhun ilk çığlığıdır.

Teyzesi tarafından cezalandırılarak Lowood adlı yatılı bir okula gönderilen Jane burada da ilk başta zor koşullarla karşılaşır: sert disiplin, yetersiz beslenme, hastalık… Ancak bu dönemde öğretmeni Bayan Temple ve yakın dostu Helen Burns ile tanışır. Helen, sabır ve inançla yaşamaya çalışan, ölüme yaklaşan bir karakterdir. Helen’in ölümü Jane için hem kayıp hem de olgunlaşma demektir.

Burada geçirdiği yıllar boyunca Jane eğitim alır, öğretmen olur ve sonunda hayatının kontrolünü eline alacak cesareti kazanır. Artık bağımsız bir birey olma yolundadır.

Jane, Thornfield Hall'da mürebbiye olarak çalışmaya başlar. Burada, soğuk ve mesafeli görünen ama aslında oldukça karmaşık bir iç dünyaya sahip olan Edward Rochester’la tanışır. Rochester'ın evlatlığı Adèle’in eğitmeni olur. Aralarındaki ilişki zamanla derinleşir ve karşılıklı bir tutkuya dönüşür. Ancak Thornfield Hall’un gotik atmosferi, evin koridorlarından gelen gizemli sesler, gece yarıları çıkan yangınlar ve kapalı kapılar ardındaki sırlar romanın gerilimini besler.

Tam Jane, Rochester’la evlenmek üzereyken, onun aslında deli bir karısı olduğunu öğrenir. Bu sahne romanın en sarsıcı anıdır. Jane, bütün kalbiyle aşık olduğu bu adama rağmen, onurunu ve ilkesini koruyarak oradan ayrılır. Çünkü Jane için aşk, bir teslimiyet değil; eşitlik içinde bir birliktelik olmalıdır.

Jane, Rochester’dan ayrıldıktan sonra açlıkla, sefaletle, yalnızlıkla sınanır. Ama asla gururundan ödün vermez. St. John Rivers ve kardeşleriyle tanıştığında hayatının yönü değişir. St. John, Jane’e Hindistan’a misyoner olarak gitmeyi teklif eder ama bunu bir evlilik şartına bağlar. Jane için bu, aşkın olmadığı bir evlilik olurdu — ve yine hayır der. Bu noktada artık Jane’in kim olduğunu, ne istediğini ve ne istemediğini çok iyi bilen bir birey olduğunu görürüz.

İç sesi onu Rochester’a geri döndürür. Ancak Rochester artık görme yetisini kaybetmiş, Thornfield yanmıştır. Bertha, intihar etmiştir. Bu trajedi, Rochester’ın gururunu törpülemiş, Jane’le arasındaki eşitsizlik ortadan kalkmıştır. Artık Jane ne mürebbiye, ne de bağımlı bir kadın; özgürlüğünü kazanmış, kendi ayakları üzerinde duran, ekonomik ve duygusal olarak güçlü bir kadındır.
İşte tam bu noktada, ikisi de "eşit" olarak yeniden bir araya gelirler.

Bu romanın beni en çok etkileyen yanı, aşkın her şeyden üstün tutulmaması. Jane, Rochester’a tutkuyla bağlıyken bile, kendi ilkelerini ve değerlerini feda etmiyor. Bu, onu sıradan bir aşk romanı karakterinden çok daha öteye taşıyor. Jane’in aşkı, teslimiyet değil; kendi benliğini koruyarak sevme cesaretidir.

Jane Eyre, hem kalbime hem zihnime dokunan nadir romanlardan biri. İçinde aşk var, yalnızlık var, kayıplar, direniş, umut ve içsel özgürlük var. Jane’in şu sözü belki de romanın ruhunu en iyi şekilde özetliyor:

“Kadınlar da hisseder; kadınlar da sever; onlar da yaşamak ister.”